နူယီးကီၢ်စဲၣ်ပှၤဂ့ၢ်၀ီခွဲးယာ်သဲစး (New York State Human Rights Law) ဒီသဒၢ၀ဲဒၣ်ပှၤမၤတၢ်ဖိတဖၣ်လၢတၢ်ကွၢ်တလီၤထီဒါလၢအဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်ဒိးလဲ,ထုးကွံာ်လၢတၢ်မၤ,လါလဲ,ဒီးလၢတၢ်ပာ်လီၤတၢ်ဘျၢအပူၤ,တၢ်အိၣ်သးတဖၣ်ဒီးတၢ်ခွဲးယာ်လီၤဆီဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်ဖံးတၢ်မၤ,ပာ်ဃုာ်တၢ်မၤလိသ့ထီၣ်သးအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ကီၢ်စဲၣ်စၢဖှိၣ်အသဲစးခိၣ်သ့ၣ်ထီဒါတၢ်ဖံးတၢ်မၤအတၢ်ကွၢ်တလီၤလၢအဒိးသန့ၤထီၣ်လၢဒူၣ်ကလုာ်,ဖံးညၣ်အလွဲၢ်,ထံကီၢ်အခီၣ်ထံးခီၣ်ဘိဒီးမုၣ်ခွါမ့ၢ်၀ဲထံဖိကီၢ်ဖိအခွဲးယာ် 1964 အသဲစးခိၣ်တီ VII န့ၣ်လီၤ. ဖဲသဲးစးအဂၤအါမံၤတြီ၀ဲဒၣ်တၢ်ကွၢ်တလီၤဒၣ်လဲာ်, ကီၢ်စဲၣ်စၢဖှိၣ်တၢ်ထီဒါတၢ်ကွၢ်တလီၤအသဲစးအကါဒိၣ်လၢအဂၤခံခါမ့ၢ်၀ဲအမဲရကၤဖိလၢအအိၣ်ဒီးသးနီၢ်ခိတလၢတပှဲၤတဆူၣ်တချ့လၢတၢ်ဖံးတၢ်မၤအပူၤအသဲစး (Americans with Disabilities Act , ADA) ဒီးသးနံၣ်အဖီခိၣ်တၢ်ကွၢ်တလီၤလၢတၢ်ဖံးတၢ်မၤအပူၤအသဲစး (Age Discrimination in Employment Act, ADEA) န့ၣ်လီၤ.လၢနူယီးကီၢ်စဲၣ်အပူၤ,တၢ်ဖံးတၢ်မၤအကရၢတဖၣ်,ပှၤမၤတၢ်ဖိအကရၢတဖၣ်,တၢ်ပၢဆှၢသကိးပှၤမၤတၢ်ဖိအကမံးတံာ်မိၢ်ပှၢ်တဖၣ်,ကယဲၢ်မ့ၢ်ကီၢ်စဲၣ်ဒီးလီၢ်က၀ီၤပဒိၣ်အကရၢခဲလၢာ်ဒီးတၢ်မၤကစၢ်လၢအအိၣ်ဒီးပှၤမၤတၢ်ဖိလွံၢ်ဂၤမ့တမ့ၢ်အါန့ၢ်အန့ၣ်တဖၣ်ကဘၣ်လူၤပိာ်ထွဲ၀ဲဒၣ်ပှၤဂ့ၢ်၀ီခွဲးယာ်အသဲစးလီၤ.
တၢ်သိၣ်တၢ်သီဒီသဒၢ၀ဲဒၣ်ပှၤတဂၤစုာ်စုာ်လၢတၢ်ကွၢ်တလီၤအတၢ်အိၣ်သးလၢလာ်တဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ-
- ဖဲတၢ်ကဟ့ၣ်ဖံးတၢ်မၤအဂီၢ်တၢ်သံကွၢ်သံဒိးအကတီၢ်,
- ဖဲတၢ်ဒိးလဲအီၤအခါ,
- ဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်စ့အီၣ်လိးဒီးတၢ်န့ၢ်ဘျုးန့ၢ်ဖှိၣ်တဖၣ်,
- တၢ်ပာ်ဃာ်တၢ်မၤတခါ,
- ဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤလိမ့တမ့ၢ်တၢ်မၤစၢၤလၢအဂၤတဖၣ်,
- ဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်သုးထီထီၣ်ပတီၢ်မ့တမ့ၢ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤအတၢ်ဟ့ၣ်လီၤ,
- ဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်အိၣ်သးမ့တမ့ၢ်ခွဲးယာ်တခါဃီလၢတၢ်ဖံးတၢ်မၤအလီၢ်ဒ်ပှၤအဂၤတဖၣ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ်,
- လီၤတူာ်လီၤကာ်လၢတၢ်ကဒိးလဲ,တၢ်ထုးကွံာ်,မ့တမ့ၢ်တၢ်ကွၢ်တလီၤထီဒါနီၢ်တဂၤစုာ်စုာ်ဒီးတအိၣ်ဒီးတၢ်ပာ်ကဲအစ့အီၣ်လီး,တၢ်ဘျၢတဖၣ်မ့တမ့ၢ်တၢ်အိၣ်သးတဖၣ်လၢအဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်ဖံးတၢ်မၤမ့ၢ်လၢပှၤတဂၤအံၤမ့ၢ်ပှၤလၢအအိၣ်လၢလၢတီၤပတီၢ်လၢတၢ်ဒီသဒၢဃာ်အီၤတခါအပူၤအဃိ,ဒီး
- ပာ်ပနီၣ်,နီၤဖးမ့တမ့ၢ်ရဲၣ်ကျဲၤပာ်လီၤပှၤမၤတၢ်ဖိမ့တမ့ၢ်ပှၤပတံထီၣ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢကျိၤကျဲတခါလၢ်လၢ်လၢအမၤစှၤလီၤမ့တမ့ၢ်ပညိၣ်လီၤလၢကမၤစှၤလီၤပှၤတဂၤစုာ်စုာ်အတၢ်ဖံးတၢ်မၤအခွဲးအယာ်လၢအမၤဘၣ်ဒိအတၢ်အိၣ်သးဒ်ပှၤမၤတၢ်ဖိတဂၤအသိးမ့ၢ်လၢပှၤအ၀ဲအံၤမ့ၢ်အအိၣ်လၢလၢတီၤပတီၢ်လၢတၢ်ဒီသဒၢဃာ်အီၤတခါအပူၤအဃိန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဖံးတၢ်မၤတၢ်ကွၢ်တလီၤထီဒါန့ၣ်အဒ်သိးဒီးတၢ်မနုၤလဲၣ်.
သံကွၢ်တၢ်ဒ်သိးဒီး-
- နသးအိၣ်ထဲလဲၣ်.
- မ့ၢ်အခဲအံၤနဒၢဧါမ့တမ့ၢ်ရဲၣ်ကျဲၤပာ်လၢတၢ်ကအိၣ်ဒီးဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢခါဆူညါဧါ.
- မ့ၢ်နအိၣ်ဒီးသးနီၢ်ခိတလၢတပှဲၤတဆူၣ်တချ့တခါဧါ.
- မ့ၢ်နကူစါဘၣ်နသးလၢတၢ်ဆါလၢလာ်တဖၣ်အံၤတမံၤမံၤတဘျီဘျီဧါ.
- နထီၣ်ပှၢ်,မုၣ်ကနီၤဖိသၣ်ခွါမ့တမ့ၢ်လီၤဖးဒီးမါ၀ၤဧါ.
- နမါ၀ၤအမံၤဒီးအတၢ်ဖံးတၢ်မၤမ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.